(کابل- مرکز رسانه های حکومت – ۱۰ عقرب ۱۳۹۷)
…………………………….
﴿بسم الله الرحمن الرحیم﴾
جلالت مآب تادامیچی یاماماتو نماینده خاص سرمنشی سازمان ملل متحد در افغانستان، جناب سانچارکی معین وزارت اطلاعات و فرهنگ، جناب آقای نجیب شریفی رئیس کمیته مصونیت خبرنگاران، اعضای کمیته مشترک حکومت و ژورنالیستان، معینان و نمایندگان ادارات دولتی، مسئولین فدراسیون خبرنگاران، نمایندگان رسانه های کشور، سخنگویان نهادهای دولتی، ژورنالیستان عزیز، همکاران بین المللی، خانم ها و آقایان! السلام علیکم و رحمت الله و برکاته.
قبل از پرداختن به موضوع مورد بحث، درود می فرستم به روان پاک شهدای حوادث دیروز در سانحه هوایی فراه و در حادثه انتحاری در پلچرخی کابل، مخصوصا افسر غیور، شجاع و قهرمان، شهید جنرال نعمت الله خلیل معاون قول اردوی ظفر و رئیس شورای ولایتی ولایت فراه و جمعی از همراهان آنان که در سانحه سقوط چرخبال نیروهای هوایی در یکی از مناطق فراه به شهادت رسیدند. همچنین لازم است از یک رویداد دیگر نیز باید یاد کنم. از چند روز پیش گروهی از طالبان بر مردم ملکی و بی سلاح ولسوالی ارزگان خاص در ولایت ارزگان حمله کردند که تا کنون در پی حملات آنان ده ها تن از مردان و زنان و اطفال کشته شده و صدها خانواده مهاجر شده اند. تأسف در این است که نه از طرف اداره محلی و نه از طرف نهادهای امنیتی ما از مرکز، به هر دلیلی هیچ نوع اقدام عملی برای دفاع از مردم و جلوگیری از حملات طالبان صورت نگرفته است و بدتر این که برخی از سخنگویان نهادهای امنیتی از چنین اتفاقی اظهار بی خبری می کنند. این مردم تحت حاکمیت دولت قرار داشتند و از حامیان نظام هستند و به همین دلیل هم مورد حمله وحشیانه طالبان قرار گرفته اند. مشکلات و ناگزیری های نیروهای امنیتی کشور برای همه ما قابل درک است ولی نهادهای امنیتی و دفاعی مکلف هستند که در حد امکانات خود به اسرع وقت و از هر راه ممکن به کمک این منطقه بشتابند و از مردم ملکی و بی دفاع آن دفاع کنند و اجازه ندهند که مشکلات ارزگان خاص به یک گره کور دیگر تبدیل شود. من به شهدای مردم ارزگان خاص درود می فرستم و از مردم شریف و قهرمان و آزاده آن منطقه می خواهم که تسلیم زورگویی های مهاجمین نشده و مردانه از عزت و آزادگی خود دفاع کنند.
حضار گرامی!
در ابتدای سخن روز جهانی خاتمه یافتن معافیت خشونت و جرایم علیه خبرنگاران را گرامی می داریم و به روان پاک همه کسانی که در راه آزادی بیان و اطلاع رسانی جان های شیرین خود را از دست داده اند درود می فرستیم و از برگزار کنندگان این نشست تشکر می کنم و امیدوارم در بحث هایی که صورت می گیرد، میکانیزم های جامع و دقیق و قابل تطبیق برای تأمین امنیت و مصونیت خبرنگاران تهیه شود تا نهادهای امنیتی و رسانه ای بتوانند در پرتو آن وظایف قانونی خود را انجام دهند.
ما «روز بین‌المللی ختم معافیت جرایم علیه خبرنگاران» را در حالی گرامی می‌داریم که متأسفانه افغانستان برای خبرنگاران و رسانه‌ها یکی از کشورهای خطرناک به شمار می‌رود. در سال‌های گذشته صدها مورد خشونت عمدی علیه خبرنگاران، روزنامه‌نگاران و اصحاب رسانه‌ها در افغانستان به ثبت رسیده است که ده ها مورد از آن حتی به کشته‌شدن خبرنگاران منجر شده است. با اینکه دولت افغانستان در ۱۸ سال گذشته تمام تلاش خود را برای کاهش خشونت علیه خبرنگاران به کار بسته است، اما این خشونت‌های بی‌امان علیه خبرنگاران از یک سو و وجود فرهنگ معافیت که باعث می‌شود عاملین خشونت علیه خبرنگاران به پنجۀ قانون سپرده نشود از سوی دیگر، باعث شده است در رده‌بندی جهانی، کشور ما در این رابطه در جایگاهی قرار گیرد که شایستۀ نام مردم و ملت ما نیست.
دوم نوامبر (۱۱ عقرب) روز بین‌المللی ختم معافیت جرایم علیه خبرنگاران بر اساس قطعنامۀ شماره «A/RES/68/163» مجمع عمومی سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۳ رسمیت یافت که از کشورهای عضو می‌خواهد تا اقدامات جدی و مشخصی را علیه فرهنگ معافیت به اجرا بگذارند تا کسانی که بر ضد خبرنگاران و روزنامه‌نگاران مرتکب جرم و خشونت می‌شوند، احساس مصونیت نکنند و به پای میز محاکمه کشانده شوند.
خشونت علیه خبرنگاران و دست‌اندرکاران رسانه‌ها در افغانستان سه بُعد کاملاً مجزا دارد:
اول؛ در یک جانب قضیه دولت افغانستان قرار دارد که بر اساس کنوانسیون‌ها و توافقات بین‌المللی، بی هیچ تردیدی خود را متعهد و مؤظف به تأمین امنیت شغلی و جانی خبرنگاران می‌داند و در طول یک‌ونیم دهۀ گذشته تمام تلاشش را به کار بسته است تا امنیت شغلی تمام اصحاب رسانه‌ها تأمین شود و علاوه بر این، سهولت‌های بیشتری برای فعالیت آنان فراهم گردد. دولت افغانستان بر مبنای قانون اساسی، اخذ تجربه از تاریخ استبدادزدۀ کشور ما، نیازهای بنیادی امروز و فردای کشور، عمیقاً به این موضوع که رسانه‌های آزاد و آزادی بیان یکی ستون‌های نظام سیاسی افغانستان است، باور دارد. بنابراین، در ساختار دولت افغانستان، هیچ شخص و نهادی معتقد به غیریت‌سازی در برابر خبرنگاران و رسانه‌های آزاد افغانستان نیست و آنان را خارج از دایرۀ کلیت نظام سیاسی افغانستان نمی‌داند. به باور ما، اگر رسانه‌های آزاد، فعالیت آزاد خبرنگاران و به طور کلی آزادی گفتار را از نظام سیاسی فعلی افغانستان جدا و تفریق کنیم، این حکومت فلسفۀ وجودی خود را از دست می‌دهد و در حقیقت دیگر تفاوتی بین این نظام سیاسی و نظام‌های استبدادی گذشتۀ افغانستان وجود ندارد. من به این باور هستم که چه مردم افغانستان و چه رهبران سیاسی افغانستان هیچکس نمی‌خواهد به تجربیات تلخ گذشته برگردد و از ترس سانسور حکومتی و غیرحکومتی دوباره نَفَس‌ها در سینه حبس گردد و زبان‌ها از گفتار و قلم‌ها از نوشتار فرو ماند. ما نمی‌خواهیم به گذشته‌های مملو از ترس و تعقیب خبرنگاران و رسانه‌ها رجعت کنیم. محافظت از آزادی بیان و تأمین امنیت کاری خبرنگاران و رسانه‌های آزاد برای نظام سیاسی افغانستان یک خط قرمزِ غیرقابل عبور است.
دولت افغانستان در عرصه محافظت و تقویت رسانه‌های افغانستان و تأمین مصونیت و امنیت رسانه ها و خبرنگاران تلاش ها و اقدامات قابل توجهی انجام داده است. تشکیل کمیتۀ مشترک حکومت و رسانه‌ها در مرکز و کمیته های ولایتی در هر ولایت به معنای اهمیت‌دادن به رسانه‌ها و مشکلات آنها در عالی ترین سطوح حکومت به شمار می رود. رسیدگی و پیگیری قضایای خشونت علیه خبرنگاران و بررسی آن ها توسط نهادهای عدلی و قضایی از مهم ترین فعالیت های این کمیته بوده است. اطلاع رسانی به موقع در مورد تهدیدات و خطرات و تهیه رهنمودها برای نحوه حضور خبرنگاران در صحنه های جنگی و تروریستی و سهم گیری در تعدیل و اصلاح اسناد تقنینی مربوطه و تلاش برای بازگشایی مجدد صندوق حمایت خبرنگاران از فعالیت های دیگر این کمیته بوده است. ما البته ادعا نداریم که این کمیته دستاوردهای بسیار زیاد داشته و ما به همه اهداف خود رسیده باشیم، ولی همه ما تمام تلاش خود را به کار می گیریم که بتوانیم از مشکلات بکاهیم و لذا فعالیت های کمیته مشترک در بهبود فعالیت رسانه ای و ایجاد فضای مصون تر تأثیر قابل توجهی دارد.
دوم؛ در جانب دیگر قضیۀ خشونت علیه خبرنگاران، مخالفین مسلح دولت، شورشیان و گروه‌های تروریستی قرار دارد که هیچ تعهدی به فعالیت رسانه‌های آزاد، به اصل بی‌طرفی خبرنگاران در منازعات مسلحانه و گردش بی‌طرفانۀ اخبار و معلومات ندارند. دولت افغانستان این را می‌پذیرد که مسئولیت تأمین امنیت خبرنگاران و رسانه‌ها به عهدۀ تنها مرجع اقتدار قانونی کشور، یعنی حکومت است. بر همین اساس بوده که از هیچ کوششی در این راستا فروگذار نکرده و اگر هم در مواردی چالش‌ها و نارسایی‌هایی وجود داشته، تلاش کرده که آن را برطرف کند. اما با تأسف، در ساحاتی از افغانستان که شورشیان مسلح فعالیت دارند، و یا در حملات هدفمندانۀ انتحاری آنان، خبرنگاران به سختی آسیب دیده‌اند و در مسیر فعالیت و اطلاع‌رسانی بی‌طرفانۀ آنان اخلال ایجاد شده است. علت اساسی وقوع این گونه خشونت‌ها علیه خبرنگاران این است که برای گروه‌های تروریستی تفاوتی بین دولت و رسانه‌های آزاد وجود ندارد. شورشیان مسلح به همان اندازه که دشمن حکومت، مردم و پیشرفت افغانستان هستند، به همان پیمانه دشمن آزادی بیان و جریان یافتن بی‌طرفانۀ اطلاعات نیز هستند. شورشیان مسلح به خوبی می‌دانند که رسانه‌های آزاد و خبرنگاران، روایت‌گران و افشاکنندگان نادانی، جهالت، قساوت، بی‌رحمی، و ستیز آنان با منافع کلان ملی افغانستان و با مردم افغانستان و مردم جهان هستند. بنابراین، برای شورشیان مسلح، خبرنگاران یک هدف باالفعل هستند. اما دولت افغانستان در یک مبارزه مستمر و پیگیر، مصمم است جدی‌تر از گذشته علیه تهدیدات مخالفین مسلح دولت و اقدامات خشونت‌آمیز آنان در این عرصه بایستد و اجازه ندهد که آزادی بیان به عنوان یک ارزش بنیادی در نظام سیاسی ما و فعالیت خبرنگاران به عنوان راویان حقیقت و مهمتر از همه به عنوان چشمان همیشه بیدار و زبان‌های همیشه نقّاد، تضعیف شود.
نکته قابل توجه در این بخش سهم و نقش جامعه بین المللی است. من از یوناما در کابل و از شخص جناب آقای یاماماتو نماینده خاص سرمنشی سازمان ملل متحد صمیمانه تشکر می کنم که در همه تحولات در کنار مردم افغانستان بوده و از دولت و ملت ما حمایت کرده اند، ولی همکاران بین المللی ما در مورد قضایای حمله بر رسانه ها و خبرنگاران باید نقش برجسته تر از آنچه تا حالا داشته اند ایفا نمایند. جامعه بین المللی هم در کمک به حکومت و رسانه ها در اتخاذ تدابیر امنیتی و هم در فشار آوردن بر مخالفین مسلح و حامیان آنان برای رعایت حقوق خبرنگاران می توانند تدابیر و اقدامات جدی تری انجام دهند و حتی با توجه به اهمیت قضیه باید این موضوع در جلسات رسمی نهادهای مربوط به سازمان ملل متحد و شورای امنیت ملل متحد مطرح شود.
سوم؛ در جانب سوم موضوع خشونت علیه خبرنگاران، نوعی فرهنگ معافیت از مجازات وجود دارد که متأسفانه در کشور ما هنوز هم به عنوان یک چالش مطرح است. ما به این امر واقف هستیم که بعضی از افراد قدرتمند حکومتی، زورمندان غیرحکومتی، مافیای درگیر در انواع قاچاق و اعمال خلاف قانون، فرماندهان خودسر، و حتی بعضی رهبران سیاسی افغانستان، مرتکب خشونت و اعمال غیرقانونی در برابر خبرنگاران و رسانه‌ها شده‌اند. اما متأسفانه به دلیل بافت اجتماعی و سیاسی بسیار پیچیده و شرایط حساس افغانستان، این گونه اشخاص از نوعی سپر معافیتی برخوردار بوده‌اند که اجازه نداده است آنان در برابر اعمال خشونت‌آمیز و قانون‌گریزانۀ‌شان جوابگو باشند و یا مجازات شوند. به باور ما، این فرهنگ معافیت کاملا غلط و مغایر قوانین نافذۀ کشور است. هیچ کس و در هیچ مقامی، در قبال اعمال غیرقانونی از معافیت برخوردار نیست و قوانین جزایی افغانستان هیچ نوع معافیت جرمی را به رسمیت نمی‌شناسد.
طی سال‌های گذشته تلاش‌های قابل توجهی صورت گرفته است تا به فرهنگ معافیت از مجازات، به خصوص در مورد خشونت علیه خبرنگاران، خاتمه داده شود. برای از میان برداشتن این فرهنگ، هم دولت و هم خود رسانه‌ها اطلاع‌رسانی و افشاگری کرده اند و این موضوع از اقتدار فرهنگ معافیت به میزان زیادی کاسته است. اما در عین حال، هنوز هم این موضوع یک چالش عمده بر سر راه فعالیت آزاد خبرنگاران است که ما در ساختار دولت کوشش می‌کنیم تا قوۀ قضائیه و سارنوالی افغانستان اقدامات جدی و مؤثری را در این خصوص روی دست گیرند.
حضار گرامی! خبرنگاران عزیز و نهادهای محترم حامی رسانه های آزاد!
در پایان دو نکته بسیار مهم را برای شما قابل توجه و قابل یادآوری می دانم:
۱٫ در کنار نارسایی ها و برخوردهای غیر قانونی ای که از طرف حکومت یا مخالفین مسلح و یا زورگویان دیگر با خبرنگاران صورت می گیرد، باید گفت که یک بخش عمده و بسیار مهم مشکلات خبرنگاران، ناشی از نحوه برخورد مالکان و مسئولان رسانه ها است. مصونیت شغلی و حقوق کارمندی خبرنگاران و کارکنان رسانه ها از جانب تعدادی از رسانه ها رعایت نمی شود. قانون کار و قانون طرز تأسیس و حقوق کارکنان رسانه ای رعایت نمی شود و مالکین رسانه ها برای خبرنگاران خود، تدابیر لازم امنیتی و وسایل ایمنی و سایر امتیازات قانونی را در نظر نمی گیرند. امیدوارم فدراسیون و اتحادیه ها و مؤسسات پشتیبان خبرنگاران و رسانه های آزاد به این موضوع مهم هم توجه کنند.
۲٫ موضوع مهم دیگر تدابیر امنیتی برای خبرنگاران در هنگام پوشش دادن اخبار جنگ و رویدادهای تروریستی است. این تدابیر چند سویه است. بدین معنا که هم نهادهای امنیتی و هم رسانه ها و هم خود خبرنگاران باید مکلف ساخته شوند که در چنین حالات مخصوصا در مواردی که رویدادهای تروریستی و انتحاری به صورت زنده پوشش داده می شوند، از رهنمودها و قواعد و تدابیر خاصی پیروی کنند. در کمیته مشترک مصونیت خوشبختانه یک سندی در این رابطه تهیه و تأیید شد اما متأسفانه تطبیق عملی آن با موانع و مشکلاتی مواجه است. من تأکید می کنم که هم نهادهای امنیتی و هم رسانه ها و هم خبرنگاران به عنوان سه جانب اصلی، با دقت و تعهد بیشتر این مشکل و سازوکار اجرایی آن را مورد توجه قرار دهند و به طور خاص از نشست امروز انتظار دارم که در همه مسایل مربوط به خشونت علیه خبرنگاران و پایان دادن به معافیت و به طور خاص در مورد تدابیر امنیتی در حالات جنگی طرح های مشخص و قابل اجرای خود را ارائه نماید. ما در حکومت و مخصوصا در کمیته مشترک مصونیت از پیشنهادات و طرح های شما با آغوش باز استقبال خواهیم کرد.
به امید روزی که در کشور ما به همه انواع معافیت ها از جرایم مخصوصا به معافیت از جرایم و خشونت علیه خبرنگاران برای همیشه خاتمه داده شود.
تشکر از توجه شما.
السلام علیکم و رحمت الله و برکاته.
چاپ/دریافت pdf